İran’ın Kasım Süleymani suikastı sonrası, 2015’te imzalanan nükleer anlaşmanın taahhütlerinden hiçbirine uymayacağını açıkladı. Süleymani suikastı sonrası Washington ve Tahran arasında artan gerilime tuz biber eken bu açıklama sonrası, bölgedeki gerginliğin bir sıcak çatışmaya dönmemesi için uluslararası çabalar arttı.
BOLD – İran’ın 2015’te ABD, Çin, Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya ile imzaladığı nükleer anlaşmanın taahhütlerinden hiçbirine uymayacağını açıklaması sonrası ABD Başkanı Donald Trump, İran’ın asla nükleer silahı olamayacağını belirtti.
IRAN WILL NEVER HAVE A NUCLEAR WEAPON!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) January 6, 2020
ABD Başkanı Trump Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “İran asla nükleer silaha sahip olamayacak” dedi.
ABD, Barack Obama döneminde 2015’te İran’la imzalanan anlaşmadan 2018 yılında tek taraflı olarak çekilmiş, AB ülkeleri ile Çin ve Rusya anlaşmaya bağlı olduklarını açıklamıştı.
“MASAYA OTURMA KONUSUNDA UMUTLUYUZ”
Beyaz Saray’dan yapılan açıklamadaysa Başkan Donald Trump’ın Tahran’la yeni bir nükleer anlaşma için masaya oturulabileceği konusunda hala umudunun olduğu belirtildi.
Beyaz Saray danışmanı Kellyanne Conway, Trump’ın müzakereye açık olduğunu ancak bunun İran’ın “normal bir ülke gibi davranmaya” karar vermesi halinde olacağını söyledi.
UAEA: GÖZETLEMEYE DEVAM EDİYORUZ
İran’la varılan Ortak Kapsamlı Eylem Planı (JCPoA) adlı uluslararası nükleer anlaşmayı denetlemekle yükümlü BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), “IAEA denetçileri ülkedeki (İran) doğrulama ve gözlemleme çalışmalarına devam ediyor. IAEA, üye ülkeleri bu konudaki gelişmelerle ilgili uygun şekilde, zamanında bilgilendirecek” açıklamasını yaptı.
IAEA, İran’ın uranyum zenginleştirme sınırlarına uymayacağı şeklindeki açıklamasında daireyle işbirliğini sürdüreceğini söylediğini de hatırlattı.
RUSYA: TEHDİDE NEDEN OLMAZ
Moskova’nın nükleer anlaşmaya tamamen bağlı kalmaya devam edeceğini vurgulayan Rusya Dışişleri Bakanlığı ise Pazartesi yaptığı açıklamada İran’ın anlaşmayla belirlenen uranyum zenginleştirme sınırlarına uymayacağını açıklamasının bölgede nükleer yayılma tehdidine neden olacağı anlamına gelmeyeceğini kaydetti.
ALMANYA: ANLAŞMAYI SONLANDIRABİLİR
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ise, “Bu anlaşmayı sona erdirecek ilk adım olabilir. Bu da büyük bir kayıp olur bu nedenle bu konuya büyük ciddiyetle eğiliyoruz” diye konuştu.
Maas, “İran’la kesinlikle yeniden konuşacağız. Yaptıkları açıklama anlaşmayla uyumlu değil” ifadelerini kullandı.
İNGİLTERE: TARAFLARLA GÖRÜŞÜYORUZ
İngiltere ise İran’ın anlaşma yükümlülüklerini askıya almasının çok kaygı verici olduğunu belirtti. Başbakan Boris Johnson’un bir sözcüsü, İngiltere’nin atılacak adımlar konusunda taraflarla temas halinde olduğunu söyledi.
Sözcü, “İran’ın açıklaması son derece ürkütücü. Anlaşmanın devam etmesi herkesin iyiliğine. Nükleer silah sahibi bir İran ihtimalinin masadan kalkması dünyayı çok daha güvenli bir yer haline getirir” dedi.
ÇİN, ABD’Yİ SUÇLADI
Çin ise ABD’yi Orta Doğu’daki gerilimi tırmandırmakla suçladı, tüm taraflara itidalli olma, barışı ve istikrarı koruma çağrısı yaptı.
Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Geng Shuang, “ABD’nin son günlerdeki riskli askeri hamleleri uluslararası ilişkilerin temel kurallarının ötesine geçiyor… ABD’ye gücünü kötüye kullanmaması, krizin tüm taraflarına da itidalli olmaları ve durumu kötüye götürmekten kaçınmaları çağrısı yapıyoruz” dedi.
JAPONYA’DAN DİPLOMASİ ÇAĞRISI
Japonya Başbakanı Şinzo Abe de, “Orta Doğu’da gerilim tırmanıyor. Ben de bundan derin endişe duyuyorum. Gerilimin daha fazla tırmanmasının önüne geçilmeli. Taraflara gerilimi azaltmak için tüm diplomatik yolları kullanmaları çağrısı yapıyorum” ifadelerini kullandı.
NATO’DAN İTİDAL ÇAĞRISI
İran-ABD krizi konusunda NATO’ya üye 29 ülkenin büyükelçileriyle yaptığı toplantının ardından konuşan NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de İran’ı “daha fazla şiddet ve provokasyondan kaçınmaya ve bölgede tansiyonu düşürmeye” çağırdı.
Stoltenberg, “İttifak olarak İran’ın asla nükleer silaha sahip olmaması gerektiği konusunda görüş birliğine vardık” dedi.
AB DIŞİŞLERİ BAKANLARI TOPLANIYOR
Bu arada AB Dışişleri Bakanları ABD ile İran arasında tırmanan krizi görüşmek üzere, Cuma günü olağanüstü toplanma kararı aldı.
AB Dış İlişkiler Temsilcisi Josep Borrell de İran’ın açıklamasından derin kaygı duyduklarını dile getirdi.
Deeply regret Iran’s latest announcement on #JCPOA. As ever we will rely on @iaeaorg verification. Full implementation of #NuclearDeal by all is now more important than ever, for regional stability & global security. I will continue working with all participants on way forward.
— Josep Borrell Fontelles (@JosepBorrellF) January 6, 2020
Borell Twitter hesabından paylaştığı mesajında da, “Nükleer anlaşmanın herkes tarafından tam olarak uygulanması artık bölgesel istikrar ve küresel güvenlik için her zamankinden daha önemli” dedi.
AB Komisyonu Başkanı Ursula Von Der Leyen de aynı konuyu görüşmek üzere Çarşamba günü komisyonun toplanacağını açıkladı.
BM: İŞLERİN ÇIĞIRDAN ÇIKMASINI DURDURUN
ABD ile İran arasında artan gerilim nedeniyle Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri António Guterres taraflara yönelik diyalog çağrısını yineledi.
“Tehlikeli bir zamanda yaşıyoruz. Jeopolitik gerilimler hiç olmadığı kadar yüksek ve türbülanslar çığrından çıkıyor” diyen Guterres, “Benim mesajım gayet açık ve net: İşlerin çığrından çıkmasını durdurun. Olabildiğince itidalli davranın, yeniden diyalog kurun, yine uluslararası işbirliğine yönelin” ifadelerini kullandı.