ABD’de Trump yönetimi, İran’a yönelik tüm Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının yeniden devreye sokulması talebine ilişkin Birleşmiş Milletler’i resmen bilgilendirdi. Rusya, Çin ve Avrupa ise yaptırımlara karşı.
BOLD – İran’a uygulanan silah ambargosunu yenileme çabaları geçen hafta başarısızlıkla sonuçlanan Donald Trump yönetimi, bu defa Tahran’ın 2015 nükleer anlaşması kapsamındaki taahhütlerini askıya almasını gerekçe göstererek, bu ülkeye uygulanan ambargonun yenilenmesi için BM’ye tekrar başvurdu.
Washington adına ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, tasarıyı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) Dönem Başkanlığı’na sundu.
Tasarının BMGK Dönem Başkanı Endonezyalı Büyükelçi Dian Triansyah Djani’ye sunulmasının ardından ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Kelly Craft, yaptırımların yeniden uygulanmasına imkan verecek sürecin resmen başlatıldığını dile getirdi.
İRAN’IN İHLALLERİ GEREKÇE GÖSTERİLDİ
Pompeo tarafından yapılan resmi bilgilendirmede gerekçe olarak İran’ın 2015 tarihli nükleer anlaşmaya yönelik önemli ihlalleri gösterildi.
ABD Başkanı Trump, 2018 yılında altı küresel güç ve İran arasında yapılan “Kapsamlı Ortak Eylem Planı” adlı uluslararası nükleer anlaşmadan ABD’yi çektiğini açıklamıştı. ABD, Güvenlik Konseyi’nin anlaşmayı destekleyen kararı uyarınca yaptırımların geri getirilmesini talep etme hakkına sahip olduğunu savunuyor. Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ise artık anlaşmanın tarafı olmayan ABD’nin bu hakka sahip olmadığını söylüyor.
BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Dairesi de İran rejiminin anlaşmanın bazı kısımlarını ihlal ettiğini rapor etmişti, ancak Tahran bunun nedeni olarak ABD’nin tarafı olduğu anlaşmadan çekilerek anlaşmayı ihlal etmesini ve tek taraflı sert yaptırımlar uygulamaya başlamasını göstermişti.
FRANSA, ALMANYA VE İNGİLTERE GİRİŞİMİ DESTEKLEMİYOR
Konsey üyelerinin çoğu ABD tarafından başlatılan Güvenlik Konseyi’nin İran yaptırımlarının tamamının yeniden yürürlüğe sokulması hamlesine karşı çıkıyor. Bunlar arasında İran anlaşmasının taraflarından olan ancak BM Güvenlik Konseyi üyesi olmayan Almanya da var.
Fransa, Almanya ve İngiltere, yaptıkları ortak açıklamada ABD’nin Güvenlik Konseyi’nin İran yaptırımlarını yeniden devreye sokma adımını desteklemeyeceklerini, bunun İran nükleer anlaşmasını desteklemek için yapılan çabalarla örtüşmediğini bildirdi.
Açıklamada “Anlaşmayı korumak için İran’a nükleer yükümlülükleriyle ilgili tüm tutarsız adımları ortadan kaldırması ve anlaşmaya tam olarak uymaya geri dönmesi çağrısı yapıyoruz” denildi.
Avrupalı müttefiklere sert tepki gösteren ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, 3 AB ülkesini, “Ayetullahlarla aynı safta olmakla” suçladı.
RUSYA: TABİİ Kİ KARŞI ÇIKACAĞIZ
Rusya’nın BM Daimi Temsilcisi Vassilu Nebenzia ise “Bunu (İran’a yaptırımları) başlatmak için yasal hakları ya da gerekçeleri olduğunu düşünmüyoruz. O nedenle tabii ki karşı çıkacağız” diye konuştu.
Çin de Rusya’nın konuyla ilgili görüşünü paylaştığını kaydetti.
ABD’nin, Ekim ayında süresi dolacak İran silah ambargosunun uzatılması için sunduğu tasarıyı Çin ve Rusya geçen hafta veto etmiş, Güvenlik Konseyi’nin 11 üyesi ise çekimser kalmıştı.
Rusya ayrıca BM Güvenlik Konseyi’ne Cuma günü İran konusunda toplanma teklifinde bulundu.
İRAN’DAN GİRİŞİME TEPKİ
İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif de BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’le yaptığı telefon görüşmesinde BM Güvenlik Konseyi’nde ABD’nin bu talebine karşı çıkılmasını istedi.
Zarif, bu durumun uluslararası hukuk açısından tehlikeli sonuçları olacağını, uluslararası mekanizmalara zarar vermekten başka işe yaramayacağını ve Güvenlik Konseyi’ni itibarsızlaştıracağını belirtti.
2015 YILINDAKİ NÜKLEER ANLAŞMA
BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi İngiltere, Çin, Fransa, Rusya ve Amerika ile Almanya’nın imza attığı 2015 İran Nükleer Anlaşması, İran’ın nükleer bomba elde etmesini önlemek için Tahran’ın nükleer faaliyetlerinin kısıtlanmasını, bunun karşılığında İran’a uygulanan yaptırımların kademeli olarak kaldırılmasını öngörüyordu.
2018 yılı Mayıs ayında Amerika’yı anlaşmadan çıkaran Trump, İran’a yönelik yaptırımları tek taraflı olarak yeniden uygulamaya koymuştu. Tahran ise buna karşılık olarak nükleer faaliyetlerinin bir kısmını yeniden başlatmış ve 2019 yılı Temmuz ayında hem zenginleştirebileceği uranyum miktarı hem de depolayabileceği zenginleştirilmiş uranyum seviyesine uygulanan kısıtlamaları aşarak anlaşma şartlarını ihlal etmişti.
“SNAPBACK” MEKANİZMASI
ABD’nin Güvenlik Konseyi’ne sunduğu bilgilendirme, Güvenlik Konseyi’nin İran’la yapılan anlaşmayı içeren kararı uyarınca, konseyin 2015 öncesi İran yaptırımlarının yeniden yürürlüğe konulması için 30 günlük süreyi başlatmış oluyor. Ancak Güvenlik Konseyi’nin diğer üyeleri, yaptırımların uluslararası nükleer anlaşmayla hafifletilmesinin uzatılması için karşı tasarı sunma imkanına sahip. Böyle bir tasarıysa yine ABD tarafından veto edilebilir.
Donald Trump, İran’a yaptırımları geri getirebilecek mekanizmayı (snapback) kullanacağı konusunda BMGK’nin bilgilendirilmesi için talimat verdiğini açıklamıştı.
İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif ise Washington’ın mekanizmayı harekete geçirmesine izin verilmesinin ciddi sonuçları olacağını bildirdi.
Nükleer anlaşmadan çekilen ABD’nin anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı BMGK kararını da ihlal ettiğini ifade eden Zarif, ABD’nin yaptırımları geri getirmeye dönük çabalarını “meşruiyetten yoksun” olarak niteledi.
ABD’yi BMGK’yı suistimal etmeye çalışmakla suçlayan Zarif, “İran, konseye uluslararası barış ve güvenlik açısından ciddi sonuçları olacak bu suistimali durdurmasını tavsiye ediyor.” ifadelerini kullandı.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararıyla İran’a 13 yıldır uygulanan silah ambargosu 18 Ekim’de sona erecek.
Trump’ın kara kutusu olarak bilinen Steve Bannon gözaltına alındı