Mutasyona uğramış yeni koronavirüsün İngiltere’de ilk kez eylül ayında tespit edildiği açıklandı. Normalden 70 kat hızlı yayılan virüs, dünyanın farklı ülkelerinde de görülmeye başlandı. Peki mutasyonlu koronavirüs karşısında, aşılar etkili olacak mı? İşte koronavirüsün mutasyona uğramış şekli hakkında bilinenler…
BOLD – Endişeye sebep olan yeni tip koronavirüsün (Kovid-19) mutasyona uğramış türüne ilişkin detaylı ilk çalışma 11 Aralık’ta tamamlandı. İngiltere Sağlık Bakanı Matt Hancock’un, “kontrolden çıktığını” söylediği ve “VUI-202012/01” adı verilen türün ilk örneği, esasen eylül ayında görüldü.
İngiltere’de bulaşma oranı, kasım ortasına kadar çok düşük seviyelerde kaldı. Ancak bu türle bağlantılı vakalardaki artış, ilk olarak kasım sonunda ulusal kısıtlamalara rağmen enfeksiyon oranlarının neden düşmediğinin araştırılmasıyla ortaya çıktı. Türün daha sonra, hızla Londra ve Essex’e yayıldığı belirlendi.
“BASKIN TÜR HALİNE GELDİ”
İngiliz hükümetinin Baş Bilim Danışmanı Patrick Vallance, türün “hızlı hareket ettiğini ve baskın tür haline geldiğini” söyledi. En son rakamlar, İngiltere’nin güneydoğusundaki yeni vakaların yüzde 43’ünün bu türden kaynaklandığını gösterdi. Bu oranın İngiltere’nin doğusunda yüzde 59, Londra’da ise yüzde 62 olduğu tespit edildi. Ancak tür, sadece bu yerlerle sınırlı kalmayıp tüm ülkeye yayıldı.
İNGİLTERE DIŞINDA NERELERDE GÖRÜLDÜ?
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), mutasyon geçirmiş koronavirüsün İngiltere dışında Danimarka, Hollanda ve Avustralya’da da görüldüğünü açıkladı. Örgütün açıklamasına göre İngiltere dışında Danimarka’da dokuz, Hollanda’da bir ve Avustralya’da da bir vaka olmak üzere toplam 11 vaka tespit edildi.
Leuven Üniversitesi’nden virolog Marc Van Ranst mutasyona uğramış virüsün Belçika’da da görüldüğünü açıklamıştı. İtalya’ya İngiltere’den gelen bir yolcuda da Kovid-19’un daha bulaşıcı türüne sahip bir hasta tespit edildi.
YÜZDE 70’E VARAN ORANDA DAHA BULAŞICI
İngiltere Başbakanı Boris Johnson Cumartesi günkü açıklamasında yeni türün eskisine kıyasla yüzde 70’e varan oranlarda daha bulaşıcı olabileceğini belirtti. Johnson, bu yeni türün daha ağır hastalığa yol açtığı ya da daha yüksek ölüm oranına sahip olduğunu gösteren herhangi bir bulgu bulunmadığını da belirtti.
NEDEN KAYGI YARATIYOR?
Koronavirüsün mutasyona uğrayan yeni türüyle ilgili üç kaygı verici faktör var:
- Diğer virüs türlerinin hızla yerini alıyor,
- Virüsün önemli olan bölgelerini etkileyen mutasyonlar var,
- Bu mutasyonlardan bazılarının laboratuvar çalışmalarında virüsün hücreleri etkileme özelliğini artırdığı görüldü.
Bütün bunlar bir araya geldiğinde virüsün önceki versiyonuna kıyasla daha hızlı yayılmasının önü açılıyor.
“BAŞAK PROTEİN”
Mutasyon, virüsün hücrelerin içine girmesine yol açan başak proteininde görüldü. Londra’daki “King’s College” Viroloji Uzmanı Prof. Stuart Neil Neil, bilim insanlarını en çok kaygılandıran konulardan birinin, ‘başak protein’ olarak bilinen, virüsün anjiyotensin dönüştürücü enzim 2 (ACE2) ile etkileşime geçerek akciğerlerdeki, boğazdaki ve genizdeki hücrelere sızmasını sağlayan bölgedeki değişimler olduğunu belirtiyor. Neil, ‘başak protein’de yaşanan mutasyonun, virüsün ACE2 ile etkileşimini artırdığını böylece büyümesi için avantaj sağladığını söylüyor.
Diğer yandan, bu proteinin, aşıların da antikor geliştirilmesi için hedeflenen bölge olmasından dolayı, Neil, mutasyonun aşıların etkisini azaltabileceği kaygısı olduğunu da dile getiriyor ve “Bu, gerçekten yakından takip edilmesi gereken bir konu” diyor.
VİRÜS DAHA ÖNCE DE DEĞİŞİME UĞRADI
İlk olarak Çin’in Wuhan şehrinde görülen virüsle şimdi dünyanın dört bir yanında görülen virüs aynı değil. Şimdiye kadar, en az 7 Kovid-19 ana grubu tespit edildi. Dr. Müge Çevik ise, koronavirüsün şimdiye kadar 4 binden fazla mutasyonunun tespit edildiğini söyledi. Guardian gazetesinin haberine göre Çevik, ‘yalnızca birkaçının önemli mutasyonlar olduğunu’ ifade etti.
BİR ÖNCEKİ VİRÜSTEN DAHA MI TEHLİKELİ?
University College London’dan Prof. Andrew Hayward, yeni mutasyonun ne kadar kaygı verici olduğu sorusuna şu yanıtı veriyor: “Sanıyorum, virüsün değişime uğrayan bu türünün daha büyük bir pandemiye neden olma ihtimalini bilecek kadar yeterli bilgiye sahibiyiz, daha önce öngördüğümüzden çok daha kötü.”
Hayward’a göre yeni tür virüsün bulaşıcı etkisindeki artış, mevcut can kayıpları oranı da göz önünde bulundurulduğunda “çok daha fazla ölüme neden olabilir.”
“OLAĞAN DIŞI SAYIDA MUTASYON VAR”
Londra’daki Imperial College bulaşıcı hastalıklar departmanı başkanı virolog Prof. Wendy Barclay, İngiltere’nin güneyinde hızla yayılan yeni koronavirüs türünün “olağan dışı sayıda mutasyona sahip olduğunu” söyledi. Barclay, “Normalde virüslerdeki farklılaşmada bir-iki değişiklik görürüz, ama bunda bir anda toplam 22 değişiklik olmuş” dedi. Barclay, “Bu da bir tür alarma işaret ediyor… ama biyolojik olarak virüs bu mutasyonlar nedeniyle bu şekilde davranıyor olabilir” ifadesini kullandı.
AŞILAR ETKİSİNİ YİTİRİR Mİ?
Uzmanlara göre en azından şimdilik koronavirüs aşılarının bu mutasyona karşı etkili olacağı öngörülüyor. Başarı oranında başı çeken üç aşı, mevcut ‘başak proteine’ karşı bağışıklık geliştiriyor. Aşılar, virüsün farklı bölgelerini hedef alan bağışıklık sistemlerini geliştiriyor. Dolayısıyla, protein yapısı mutasyona uğrasa bile, aşıların hala tesiri olabilir.
Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Ravi Gupta ise başka mutasyonlar yaşanması durumunda virüsün de sistem içinde bir boşluktan faydalanabileceği ve kaygı verici gelişmeler olabileceği uyarısında bulunuyor.
Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn, Avrupa Birliği uzmanlarının mevcut koronavirüs aşılarının İngiltere’de tespit edilen koronavirüsün yeni mutasyonuna karşı etkili olacağına inandıklarını söyledi.
Spahn, ZDF’ye verdiği demeçte özellikle ABD ve İngiltere’de uygulanmaya başlanan Pfizer-BioNTech aşısına atıfta bulunarak, şimdiye kadar sahip olunan bilgilere göre, mutasyona uğramış yeni türün mevcut aşılar üzerinde olumsuz bir etkisinin olmadığını söyledi.