Ankara ile Erivan hattında normalleşme sürecine girilirken Ermenistan hükümeti, Dağlık Karabağ savaşı sonrası Türk mallarına yönelik yürürlüğe koyduğu ambargoyu 1 Ocak’tan itibaren sona erdireceğini açıkladı. İki ülke geçtiğimiz günlerde karşılıklı özel temsilci atamış ve ilk toplantının Moskova’da yapılacağı açıklanmıştı.
BOLD ANALİZ – Ermenistan hükümeti, Türk mallarına uygulanan ambargonun 1 Ocak 2022 itibarıyla kaldırılacağını açıkladı.
Ermenistan Ekonomi Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Türk malları ithalatına yönelik ambargonun uzatılmaması kararı alınmıştır” denildi. Türkiye’nin Dağlık Karabağ savaşında Azerbaycan’a verdiği destek nedeniyle 1 Ocak 2021’de Türk mallarına altı aylığına ambargo kararı alan Ermenistan hükümeti, Haziran ayında ambargoyu altı ay daha uzatmıştı.
Ermenistan havacılık otoritesi de Flyone Armenia havayolunun Erivan-İstanbul güzergahında charter uçuşlar yapmasına izin verdi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada, İstanbul-Erivan uçuşlarının kısa süre içinde başlayacağını belirterek, “Ermenistan ile normalleşme konusunda karşılıklı temsilciler atadık. İlk toplantı da Moskova’da yapılacak” dedi.
Amerikan yayın kuruluşu Bloomberg, AKP’nin Ermenistan konusundaki sürpriz dönüşünün ‘Biden’ı memnun etmek için’ atıldığını yazmıştı.
“ÖN KOŞULSUZ NORMALLEŞME”
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, geçen hafta yaptığı açıklamada Türkiye ile ilişkileri ön koşulsuz bir şekilde normalleştirmeye hazır olduklarını belirtmişti.
Türkiye’nin Dağlık Karabağ’ın işgali nedeniyle Ermenistan ile diplomatik ilişkileri askıya aldığı ve Ermenistan sınırını kapattığı 1993’ten bu yana iki ülke arasında doğrudan mal alışverişi bulunmuyor. Ancak Ermenistan’a Türk menşeli ithal mallar üçüncü ülkeler üzerinden ulaşıyor.
Ermenistan gümrüğü verilerine göre ülkeye 2019 yılında 268 milyon dolar değerinde Türkiye menşeli mal girerken bu rakam 2020’de 230 milyon dolara geriledi. Ermenistan ve Azerbaycan arasında Dağlık Karabağ’da 27 Eylül 2020’de patlak veren savaş altı hafta sürmüş ve 10 Kasım’da Rusya arabuluculuğunda imzalanan ateşkes anlaşmasıyla sona ermişti. Savaşta ağır yenilgiye uğrayan Ermenistan, Dağlık Karabağ’da kontrolündeki geniş alanları Azerbaycan’a iade etmek zorunda kalmıştı.
NORMALLEŞME SÜRECİ
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, üç gün önce yaptığı açıklamada Ermenistan ile karşılıklı charter uçuşlarının yakında başlayacağını belirterek, “iki ülke arasında karşılıklı ziyaretler dahil doğrudan temasa geçilerek ilişkilerin normalleşmesi konusunda atılacak adımlarla ilgili yol haritası belirlenmesinin gerektiğini” söylemişti.
Çavuşoğlu, Türkiye ile Ermenistan’ın karşılıklı atadıkları özel temsilcilerin görüşmelerine ilişkin takvimin belli olup olmadığına ilişkin soruyu da, “Tabii özel temsilcilerin telefonla önceden görüşüp, ikili yüz yüze görüşme için tarih belirlemesi gerekiyor, yer belirlemesi gerekiyor. Bizim edindiğimiz izlenime göre ilk toplantı, Ermenistan’ın böyle bir arzusu var, Moskova’da gerçekleşecek” demişti.
Türkiye 15 Aralık’ta özel temsilci olarak eski Amerika Birleşik Devletleri (ABD) büyükelçisi Serdar Kılıç’ı atamış, Ermeni tarafı da Parlamento Başkan Yardımcısı Ruben Rubinyan’ı özel temsilcilik görevine getirmişti.
“BİDEN’IN TALEBİ ÜZERİNE”
ABD merkezli Bloomberg, AKP hükumetinin Ermenistan konusunda başlattığı girişimin ABD Başkanı Joe Biden’ın talebi üzerine başlatıldığını ve amacın Biden’ı memnun etmek olduğunu yazmıştı.
Bloomberg, “Türkiye’nin sürpriz dönüşü, ABD Başkanı Joe Biden’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ekim ayında Roma’da gerçekleştirdiği görüşmedeki talebiyle uyumlu. Bu iddiayı üst düzey bir Türk yetkili Bloomberg’e verdiği demeçte daha önce söylemişti” yorumunu yapmıştı.
Bloomberg, Türkiye’nin Ermenistan ile ilişkileri normalleştirmeye yönelik adımlar atmasını; Ankara’nın Rusya’dan hava savunması satın alması nedeniyle Washington ile gergin ilişkilerini iyileştirmesine yardımcı olacağını umduğunu belirtti.
Biden ve Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra iki ülkenin, daha geniş güvenlik ve ekonomik çıkarları paylaşan iki NATO müttefiki arasındaki ilişkileri zedeleyen sorunları ele almak için bir mekanizma kurduğu vurgulandı.
“SEÇİM ÖNCESİ FAYDA SAĞLAYABİLİR”
Bloomberg, “Erdoğan, enflasyonun fırladığı ve 2023 seçimleri öncesinde kendisine desteği tehdit eden ekonomiyi istikrarlaştırması için herhangi bir dış politika hamlesinden büyük faydalar sağlayabilir” ifadelerini kullanmıştı.
ERMENİSTAN’A CAN SUYU OLACAK
Türkiye, Ermenistan’ın Dağlık Karabağ’ı işgal etmesi üzerine 1993 yılında Ermenistan ile sınırını kapattı. İki ülke arasında diplomatik ilişki de bulunmuyor.
Denize çıkışı olmayan Ermenistan’ın dış dünyaya sadece Gürcistan ve İran sınırı üzerinden açılabiliyor. Ermenistan’ın diğer iki komşusu, Türkiye ve Azerbaycan, ile kara sınırları kapalı. Bu yüzden Ermenistan kuruluşundan beri büyük zorluklar yaşıyor.
AKP’nin sınırı açması ve karşılıklı seferleri başlatması Ermenistan’ı ekonomik anlamda büyük ölçüde rahatlatacak bir adım. Özellikle Ermenistan, Türkiye sınırı kapalı olduğu için ticaretini kuzeyde Rusya ve Karadeniz üzerinden; güneyde ise İran üzerinden gerçekleştiriyor. Ermenistan’ın Avrupa ile ticaretini Türkiye üzerinden gerçekleştirmesi Erivan yönetimini büyük ölçüde rahatlatacaktır.
Ermenistan’ın nüfusu yaşadığı ekonomik zorluklar nedeniyle sürekli dışarıya göç veriyor ve ülke nüfusu 1991’de Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını kazanmasından sonra 2012’ye kadar düzenli olarak azaldı. 2012 yılından sonra nüfusta az da olsa bir artış kaydedildi.
1989’da 3,3 milyon civarında olan Ermenistan nüfusu şimdilerde 2 milyon 950 bin civarında. Ülke dışında ise yaklaşık 8 milyon Ermeni kökenli insan dünyanın dört bir tarafına dağılmış durumda. Ermeni diasporasının en yoğun olduğu ülkeler ise sırasıyla Rusya, ABD ve Fransa.