BOLD – 1991 tarihli 25 yıllık içtihadını yok sayarak OHAL KHK’larını incelemeyi reddederek AKP Hükumetinin binlerce kişiye yaptığı hukuksuzluklarda payı olan Anayasa Mahkemesi, 4 yıl sonra 375 sayılı OHAL KHK’sına eklenen düzenlemeyi iptal etti. Ancak AYM, irtibat ve iltisak kavramlarına dayanılarak ihraç kararlarına imkan veren maddenin iptal talebini reddetti.
AYM, 30 Haziran 2022 tarihinde 375 sayılı OHAL KHK’sına eklenen 7145 sayılı ve 7333 sayılı Kanunların iptaline ilişkin kararın gerekçesini açıkladı.
Anayasa Mahkemesi’nin, 15 Temmuz’dan sonra kabul edilerek yürürlüğe giren bir dizi kanun değişikliklerinin iptalleri için CHP’nin yaptığı başvuruya ilişkin kararı Resmi Gazete’de yayımlandı. 375 sayılı KHK’ya göre görevinden ihraç edilen kişilerin isimlerinin Resmi Gazete’de yayımlanmasının meslek hayatına, özel sektörde iş bulmaya ve ticaret yapmaya etkisine dikkat çeken Mahkeme, bu yolla getirilen sınırlamanın gerekli ve zorunlu olmadığına karar verdi.
Anayasa Mahkemesi, KHK ile meslekten çıkarılanların isimlerinin Resmi Gazete’de yayımlanmasının Anayasa’ya aykırı olduğuna ve kanuni dayanağı bulunmadığına karar verdi. AYM, “İsimlerin Resmi Gazete’de yayımlanması, Anayasa ile güvence altına alınan kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sınırlamadır, kanunu dayanağı yoktur” tespiti yaptı.
AYM, KHK ile ihraç edildikten sonra Olağanüstü Hak Komisyonu kararı ile görevlerine iade edilen akademisyenlere Ankara, İstanbul ve İzmir’deki üniversitelerde görev yapamama sınırlaması getiren maddeyi de Anayasa’ya aykırı bularak iptal etti.
Mahkeme, toplantı ve gösteri yürüyüşlerine saat sınırlaması getirilmesinin de Anayasa’ya aykırı olduğuna da karar verdi.
Yüksek Mahkeme, 375 Sayılı KHK’ya geçici madde ile eklenen düzenlemedeki “meslekten çıkarılanların isimlerinin Resmi Gazete’de yayımlanacağı”nı düzenleyen ifadenin Anayasa’ya aykırı olduğuna karar verdi.
Bireyin şeref ve itibarının Anayasa’daki manevi varlık kapsamında yer aldığını belirten Yüksek Mahkeme, gerekçede şunları belirtti:
“Devlet, bireyin manevi varlığının bir parçası olan kişisel şeref ve itibara keyfi olarak müdahale etmemek ve üçüncü kişilerin saldırılarını önlemekle yükümlüdür. Başka bir deyişle, kişisel itibarın korunması hakkı Anayasa’nın koruması altındadır. Maddi ve manevi varlığı koruma ve geliştirme hakkı, devlete kişinin söz konusu hakka saygı gösterme yükümlülüğünü öngörmektedir. Bu yükümlülük öncelikle kamu otoritesinin bu hakka keyfi bir şekilde müdahale etmemesini, kişilerin fiziksel ve ruhsal yönden zarar görmemelerine neden olmalarını gerektiren nefatif bir ödevdir.”
GÖSTERİ SAATLERİNE SINIR KOYAN MADDE İPTAL
Anayasa Mahkemesi, aynı kararında Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda açık alanlarda güneşin batışı ile gösterilere son verilmesi zorunluluğu getiren ve birçok gösteriyi yasadışı hale getiren düzenlemeyi de iptal etti. Yüksek Mahkeme, düzenlemenin Anayasa’da gösterilen düşünceyi ifade özgürlüğüne aykırı buldu. Mahkeme, toplantı ve gösterilere “vatandaşların günlük yaşamını aşırı ve katlanılamaz derecede zorlaştırmama” sınırlamasının ise Anayasa’ya uygun olduğuna karar verdi.
MİT BİLGİ EDİNME KAPSAMI DIŞINDA TUTULAMAZ
Anayasa Mahkemesi, Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu’ndaki, teşkilatın bilgi edinme hakkı kapsamı dışında tutulmasına ilişkin düzenlemeyi iptal etti. Mahkeme, MİT Kanunu’ndaki “MİT, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı dışındadır” hükmünü 5 üyenin karşı oyuyla Anayasa’ya aykırı buldu.
Mahkeme, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu, Jandarma Teşkilat Kanunu ve Sahil Güvenlik Komutanlığı Kanunu’nun, askeri bölgelerde arama yapılmasını düzenleyen hükümlerinden bazılarının da iptaline karar verdi. Buna göre; askeri bölgelerde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde askeri birlik komutanın veya askeri kurum amirinin ya da hukuk hizmetleri başkanıyla birim amirinin yazılı emriyle de olsa arama yapılamayacak. Arama ancak hakimlik kararı ile yapılabilecek.
Askeri bölgelere girme hakları bulunan kişiler yine duyarlı kapıdan geçecek, gerektiğinde dedektörle üst araması yapılabilecek ancak aracında teknik cihazlarla da olsa aranamayacak. Aynı şekilde kişinin üzerinde elle arama yapılamayacak.
İADE OLAN TSK, EMNİYET, DIŞİŞLERİ PERSONELİ ESKİ GÖREVİNE ATANMALI
AYM, kamu görevine iade edilen TSK’da görevli subay ve astsubaylar ile Emniyet personeli, Dışişleri Bakanlığı diplomat memurlarının eski görevleri yerine Millî Savunma, Dışişleri ve İçişleri Bakanlıkları bünyelerinde kurulacak araştırma merkezlerinde istihdam edilmelerini düzenleyen kuralın Anayasa’ya aykırı bularak iptaline karar verdi.
