ORHAN KAYA | BOLD ANALİZ
Muhalefetin ve anayasa hukukçularının 2023 seçimleri öncesi dile getirdiği AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığına üçüncü kez aday olacağı tartışması cumhurbaşkanı seçildiği 2018 seçimi sonrası başladı.
‘KAPIYI KIRIN ALIN ADAMI’ DÖNEMİNDEN KORSAN ADAYLIĞA…
Aslında Anayasa’ya göre her şey net. Ancak Erdoğan iktidarı kanun-nizam tanımayalı yıllar oldu. Hatırlayanlar vardır 17/25 Aralık yolsuzluk soruşturması sonrasında dönemin İçişleri Bakanı Efkan Ala’nın Başbakanlık Müsteşarıyken İstanbul Valisi Hüseyin Avni Mutlu’yu arayarak gazeteci Mehmet Baransu’nun gözaltına alınması talimatını “Kapıyı kırın alın adamı, savcı bir şey diyorsa savcıyı da alın. Gerekirse yasa yapar sizin yaptığınızı suç olmaktan çıkarırız” diyerek verdiği dinlemeye takılmıştı.
Evet Erdoğan iktidarının özeti bu cümlelerde gizli. 17 Aralık sonrası Ala’nın dediği gibi AKP, hükumetteki bakanların karıştığı yolsuzluk soruşturmasını hakimler ve yargıya yaptığı müdahalelerle kapattı. Erdoğan 15 Temmuz sonrasında 2017 referandumuyla tek adam rejimini hayata geçirdi.
Gelelim Erdoğan’ın 2023’te Cumhurbaşkanlığına Anayasa’ya aykırı olarak 3’ncü kez aday olup olamayacağı tartışmasına.
Erdoğan, 18 Ocak’taki grup toplantısında 2023 seçiminin öne alınarak 14 Mayıs’ta yapılacağını açıkladı. Adnan Menderes’in 1950’de Demokrat Partisi’nin sloganına atıf yapan Erdoğan, Söz de karar da milletindir diyerek 2023’te milletimizin desteğine talibiz.” Dedi. Bursa’da AKP’li gençlerle konuşan Erdoğan, 10 Mart’ta Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle seçim kararı alacaklarını söyledi. Erdoğan, “60 gün süre var. O süreyi de YSK değerlendirecek. Biz kararımızı 10 Mart’ta açıklayacağız.” Dedi.
ANAYASA NE DİYOR, ERDOĞAN NE PLANLIYOR?
Erdoğan’ın seçimler için 14 Mayıs’ı işaret etmesi sonrası üçüncü kez aday olup olamayacağı tartışmalarını yeniden başladı. Anayasa’nın 101’inci maddesinde “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” hükmü bulunuyor. Bu madde o kadar net ki izah etmeye gerek yok: Cumhurbaşkanı en fazla 2 defa seçilebilir.
Anayasa’ya göre 2007’ye kadar Cumhurbaşkanını Meclis seçiyordu. Cumhurbaşkanı yedi yıllığına, bir defalığına seçiliyor ve Cumhurbaşkanı ikinci defa aday olamıyordu. Ancak 2007’de Abdullah Gül’ün adaylığı sırasında Anayasa Mahkemesi kararı sonrası 367 krizi çıktı. Genelkurmay’ın sitesinden e-muhtıra yayınlandı. Gül’ün seçilememesi üzerine erken seçim kararı alan AKP, 22 Temmuz 2007’de sandıktan yüzde 46,6 ile birinci parti çıktı. Abdullah Gül de seçimin ardından Meclis’te AKP’li vekillerin oyuyla 11. Cumhurbaşkanı seçildi. 2007’de AKP’nin yaptığı Anayasa değişikliği referandumla yüzde 68 oy ile kabul edildi. Anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanı halk tarafından 5 yıllığına en fazla iki defa seçilebilecekti. TBMM tarafından yedi yıllığına Cumhurbaşkanı seçilen son isim olan Abdullah Gül’ün görev süresi 2014’te doldu. Parlamenter sistemin uygulandığı bu dönemde Erdoğan, 2014 yılında halk tarafından seçilen ilk Cumhurbaşkanı oldu.
Erdoğan’ın görev süresinin dolmasına iki yıl kala 16 Nisan 2017’de AKP’nin MHP’nin desteğiyle Meclis’ten geçirdiği anayasa değişikliği referandumuyla Cumhurbaşkanı Hükümet Sistemi adı verilen tek adam rejimine geçildi. Anayasa değişikliğiyle başbakanlık ve bakanlar kurulu kaldırıldı. Cumhurbaşkanının yetkileri artırıldı, cumhurbaşkanlığı kabinesi kuruldu. Cumhurbaşkanı seçimi şartları ise değişmedi. 2014’te beş yıllığına seçilen Erdoğan, 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimlerde halk tarafından ikinci kez Cumhurbaşkanı seçildi ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi fiilen başladı.
ANAYASA 116’NCI MADDE NET
Muhalefet Erdoğan’ın 2014 ve 2018 yıllarında iki defa Cumhurbaşkanı seçildiğini belirterek 2023’te üçüncü kez cumhurbaşkanı adayı olamayacağını belirtiyor. Muhalefet Anayasa’nın 116. Maddesine dikkat çekerek, Erdoğan’ın ancak Meclis’in erken seçim kararı alması halinde üçüncü kez aday olabileceğini söylüyor. Anayasa’nın 116. Maddesi şöyle: “Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir.”
KABOĞLU: MECLİS ERKEN SEÇİM KARARI ALIRSA ADAY OLABİLİR
Anayasa Hukukçusu ve CHP Milletvekili Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu da Erdoğan’ın 2018’de 2’nci kez seçildiğini, Anayasa’nın 116. Maddesine göre 2023 seçimlerinde aday olmasının ancak Meclis’in erken seçim kararı alması şartına bağlandığını söylüyor. Kaboğlu, şöyle konuşuyor: “Cumhurbaşkanı ikinci döneminde görevi başındadır. Çünkü Anayasa’nın 101. Maddesi’nin ikinci fıkrası 2007’de “halk tarafından seçilmesini” öngören madde daha sonra değiştirilmediği ve 2017’de Anayasa değişikliklerini yürürlüğe koyan seçimde de buna ilişkin bir istisna görülmediği için Cumhurbaşkanı Erdoğan ilk olarak 2014; ikinci olarak 2018’de seçilmiştir. Yani şu anda ikinci kez görev başındadır. Anayasa’nın 116. Maddesi’nin üçüncü fıkrasına göre aynı kişinin üçüncü kez aday olması için ki bu fıkra buna olanak tanıyor. İstisnai bir kapıdır. Ve bu kapının açılması kolay değildir. Meclis’te 360 vekil el kaldırır da “seçimler yenilensin” derse aday olabilir. Eğer “Meclis tarafından hemen şimdi seçim kararı alalım denirse” bu hala uygun bir yoldur.”
MİLLET İTTİFAKI: ERDOĞAN’IN ADAYLIK İLANI DEMOKRASİYE KARA SAYFA
Altılı Masa’yı oluşturan Millet İttifakı liderleri de 26 Ocak’ta yaptığı yazılı açıklamada Erdoğan’ın 3’ncü kez adaylığının hukuksuz olduğunu belirti. Millet İttifakı açıklamasında, “Anayasa ve kanunda hiçbir tereddüte yer vermeyecek kadar açık bir şekilde düzenlenmiş olan hükümler uyarınca, TBMM yenileme kararı almadığı müddetçe, Sayın Erdoğan’ın 14 Mayıs’ta yapılacak olan seçimlerde bir kez daha aday olması mümkün değildir. Cumhurbaşkanının, Anayasa’ya aykırı olarak üçüncü kez adaylığını ilan etmesi demokrasi tarihimize eklediği bir diğer kara sayfadır.” Dedi.
ŞENTOP VE BOZDAĞ: ERDOĞAN’IN ANAYASAL HAKKIDIR
AKP’li siyasetçiler TBMM Başkanı Mustafa Şentop ile Adalet Bakanı Bekir Bozdağ ise Erdoğan’ın adaylığında anayasal bir engel olmadığı görüşünü savunuyor. Şentop, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2014’te cumhurbaşkanı seçildiğini, buna imkan veren Anayasa’nın 101’inci maddesinin Nisan 2018’de yürürlükten kalktığını öne sürüyor. Erdoğan’ın yürürlükten kalkan maddeye göre bir kez seçildiğini iddia eden Şentop, “Nisan 2018’de yeni bir madde yürürlüğe geldi. O madde ‘İki kez seçilebilir’ diyor. O maddeye göre bir kez seçildi. İki defa seçilmeyi yeniden yürürlüğe koymuş. Bu hükmün yenilenmesi bütün vatandaşlara olduğu gibi Sayın Cumhurbaşkanı’na da tekrar aday olma ve seçilme hakkını iki kez tanımıştır” dedi. Şentop’la benzer görüşü savunan Adalet Bakanı Bekir Bozdağ da “Sayın Cumhurbaşkanımızın adaylığı anayasal hakkıdır, önünde hiçbir engel yoktur.” açıklaması yaptı. AKP’li isimler Şentop ve Bozdağ’ın Erdoğan’ın aksini savunmasını beklemek eşyanın doğasına aykırı.
