BOLD – İsrail Meclisi, ocak ayından beri İsrail genelinde geniş çaplı protestolara ve sivil itaatsizlik eylemlerine neden olan, ülke tarihinin en sağcı koalisyonu olan Başbakan Binyamin Netanyahu hükumetinin tartışmalı yargı reformunu ikinci kez onayladı.
Parlamento çevresinde dünden bu yana devam eden protestoların eşliğinde toplanan mecliste muhalefet vekilleri, yasa tasarısını boykot etmek için Meclis Genel Kurulu’nu terk etti. Meclis söz konusu maddeyi 64 lehte oy ile kabul etti.
Meclisteki 56 muhalefet milletvekili oylamaya katılmazken, İsrail Meclisi’ndeki oylamanın ardından gün boyunca başta Batı Kudüs’teki İsrail Meclisi çevresi olmak üzere ülke genelinde hükümetin yargı düzenlemesine karşı gösterilerin devam etmesi bekleniyor. İsrail polisi şu ana kadar gösterilerde 19 kişinin gözaltına alındığını açıkladı. Yüksek Mahkeme’nin hükümetin aldığı kararları ‘kamu çıkarına hizmet etmediği, çıkar çatışması doğurduğu’ gibi gerekçelerle ‘mantık dışı olduğunu’ belirterek bozma yetkisini ortadan kaldırmayı öngören yasa, kamuoyunda ‘yargı darbesi’ biçiminde tartışılıyordu.
İLK OLARAK OCAK AYINDA DUYURULDU
İsrail Adalet Bakanı Yariv Levin’in 5 Ocak 2023’te duyurduğu ‘yargı reformu’ Yüksek Mahkeme’nin yetkilerini sınırlandırma ve iktidarın yargı atamalarında söz sahibi olması gibi değişiklikler içeriyor. Başbakan Netanyahu, 27 Mart’ta, ülke çapında giderek artan kitlesel protestolara ve grevlere neden olan yargı düzenlemesini ertelediğini açıklamış ancak 2023-2024 bütçesinin mayıs sonunda meclisten geçmesinin ardından yargı düzenlemesini tekrar gündeme getireceklerini duyurmuştu.
Hükümetin ‘yargı reformuna’ karşı çıkan, aralarında savaş pilotları, denizaltı subayları ve diğer elit birliklerin yer aldığı on bin kadar orduda görevli İsrailli, gönüllü yedek askerlik görevini bırakacaklarını açıklamıştı. İsrail basını, Savunma Bakanı Gallant’ın, orduda yedek askerlerden gelen tepki üzerine Yüksek Mahkeme’nin hükümet üzerindeki denetimini kaldıracak yasa tasarısının ertelenmesi için çalıştığını öne sürmüştü.
JOE BİDEN YASA ALEYHİNE ÇAĞRI YAPTI
ABD Başkanı Joe Biden, İsrail Başbakanı Netanyahu’ya yasa tasarısının İsrail Meclisi’nde oylanmasının durdurulması çağrısında bulunmuştu. İsrail’de siyaset, ordu, güvenlik, ekonomi ve yargıda üst düzey görev yapmış isimler, hükümetin yargı düzenlemesine karşı olduklarını açıklamıştı. Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesine karşı protesto hareketi, yaklaşık 7 aydır gösterilerine devam ediyor.
Düzenlemelere karşı günlerdir süren protestolar devam ediyordu. Cumartesi gecesi kalp pili taktırmak için acil bir şekilde ameliyata alınan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, dün yaptığı açıklamada sağlığının iyi olduğunu ve oylamaya katılacağını söylemişti.
Oylama öncesinde hız kazanan eylemler İsrail’in dört bir yanında devam etti. On binlerce protestocu Tel Aviv’den Kudüs’e yürüdü ve yolları kapattı. Dört gün süren yürüyüşün ardından çok sayıda protestocu, parlamento yakınlarındaki Sacher parkında kamp kurdu. Polis, bu sabah Kudüs’te toplanan ve İsrail Parlamentosu’na (Knesset) giden yolları kapatan protestocuları dağıtmak için tazyikli su kullandı. Protestoların öncülerinden Moshe Radman ve diğer bazı göstericiler Knesset’in yakınında gözaltına alındı.
BÜYÜK ÇAPLI GREV KARARI
İsrail’in en büyük 100 şirketini temsil eden grup ise grev kararı ilan etti. Yüzlerce hava kuvvetleri pilotu dahil binlerce yedek asker, değişikliklerin parlamentoda kabul edilmesi durumunda görevlerini boykot edeceğini söyledi. Üç eski genelkurmay başkanı ve onlarca üst düzey İsrailli güvenlik yetkilisi, hükümetin yargı reform planlarını eleştiren ve yedek askerleri destekleyen bir açıklamayı imzaladı. Açıklamada, “Bu yasa İsrail toplumunun ortak temellerini yok ediyor, toplumu parçalıyor, orduyu dağıtıyor ve İsrail’in güvenliğine zarar veriyor” ifadeleri kullanıldı. Böylesine geniş çaplı bir boykotun İsrail ordusunun harekat kabiliyetini ciddi şekilde etkileyeceği belirtiliyor. Bu, şimdiye kadarki hükümet karşıtı protestoların en önemli anlarından biri olarak değerlendiriliyor.
YARGI ZAYIFLIYOR, GÜÇ YÜRÜTMENİN ELİNE GEÇİYOR
Muhalifler teklif edilen yasal değişikliklerin, geçmişte hükümetin gücünü kontrol eden yargı sistemini zayıflatarak, ülkede demokrasiyi ciddi şekilde baltalayacağını düşünüyor. Söz konusu değişiklikleri hükümet “yargı reformu”, muhalifler ise “yargı bağımsızlığına darbe” olarak nitelendiriyor. Yasanın kabul edilmesi halinde de hükümetteki koalisyon ile İsrail toplumunun geniş kesimleri arasında bir hesaplaşmaya yaşanacağı öngörülüyor.
Yolsuzlukla yargılanan Netanyahu’nun ise kendini korumayaca çalıştığı ve hükümetin istediği yasaları herhangi bir engel olmadan uygulamak istediği öne sürülüyor.
Yeni yasal düzenleme, hükümet gücü ile mahkemelerin hükümeti inceleme ve hatta hükümsüz kılma yetkisiyle ilgili. BBC’ye göre düzenleme yasalaşırsa; Yargıtay’ın kanunları gözden geçirme veya reddetme yetkisi, Parlamento’da salt çoğunluğun mahkeme kararlarını geçersiz kılabilmesiyle zayıflatılacak.Yargıçları atayan komisyonun tamamen hükümetin kontrolünde olacak. Bakanların, başsavcı tarafından yönlendirilen hukuk danışmanlarının tavsiyelerine uymaları zorunlu olmayacak. Görev için uygun olmadığı düşünülen makam sahiplerinin görevden alınması zorlaşacak. Ülke tarihinin en sağcı koalisyonu olarak tanımlanan Netanyahu hükümeti ise “böylesine bir reformun” zamanının çoktan gelip geçtiğini savunuyor.