BOLD – İsveç’teki Göteborg Üniversitesi Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü (V-Dem) ile Almanya’daki Friedrich Alexander Üniversitesi Erlangen-Nürnberg Akademik Özgürlük Endeksi’nin hazırladığı (AFI) Akademik Özgürlük Endeksi 2023 raporuna göre Türkiye 179 ülke arasında 166. sırada bulunuyor.
Türkiye, uluslararası kuruluşlar tarafından ağır insan hakları ihlalleri ile suçlanan Suriye, Myanmar, Kuzey Kore, Belarus ve Türkmenistan ile aynı grupta yer alıyor.
2012 yılında 0,43 gibi yüksek bir puanla 134. sırada bulunan Türkiye, puanını 0,08’e düşürerek son yıllarda özgürlük seviyesini hızlı şekilde geriletti.
EN KÖTÜ GRUP
AFI ülkeleri “en iyi yüzde 10”dan başlayarak “en kötü yüzde 10”da sona eren 10 gruba ayırdı. Türkiye “en kötü yüzde 10” grubunda yer alıyor. Bu grup akademik özgürlüklerin en çok kısıtlandığı ülkeleri gösteriyor. Bu grupta puan sıralamasına göre şu ülkeler yer alıyor: Küba, Ruanda, Mısır, Türkiye, İran, Nikaragua, Çin, Suudi Arabistan, Güney Sudan, Ekvator Ginesi, Bahreyn, Suriye, Belarus, Türkmenistan, Eritre, Burma/Myanmar, Kuzey Kore.
Bu ülkelerin büyük bir kısmı insan hakkı ihlalleri ile anılıyor. Türkiye’nin hemen üstünde Mısır; altında ise İran yer alıyor.
2016 SONRASI SERT DÜŞÜŞ
Akademik Özgürlük Endeksi’nin 2002-2022 arasındaki verilerine bakıldığında Türkiye’nin 2016 yılında çok sert bir düşüş yaşadığı görülüyor.
2002’de 0,55 olan Türkiye’nin puanı 2004’te 0,56 ile en yüksek değere ulaştı. 2010 yılına kadar benzer seviyede seyreden endeks 2010’da 0,47’e düştü. Bu tarihten sonra kademeli düşük görülürken 2015’e 0,30’a kadar geriledi.
15 Temmuz darbe girişimin yaşandığı 2016 yılında ise Türkiye’nin akademik özgürlük karnesi çok sert bir düşüş ile 0,08’e geriledi.
Sonraki yıllarda 0,06’ya kadar gerileyen endeks 2022’de yeniden 0,08 seviyelerini gördü.
2016 yılında kanun hükmünde kararnameler (KHK) 15 vakıf üniversitesi kapatılırken binlerce akademisyen görevlerinden uzaklaştırıldı. Türkiye Medya Sahipliği İzleme raporuna göre 2020 yılı itibariyle 6 bin 81 akademisyen ve üniversitelerin idari kadrosundan bin 427 personel ihraç edildi.
Bu kişiler arasında 11 Ocak 2016’da kendilerine Barış İçin Akademisyenler diyen ve “Bu suça ortak olmayacağız” bildirisini imzalayan akademisyenlerin bir kısmı da yer alıyor.
Öte yandan, Türkiye’de akademisyenler son yıllarda büyük bir geçim sıkıntısı yaşadıklarından şikâyet ediyor.
2023 yılının ikinci yarısındaki son zamlara rağmen araştırma görevlisinin zamlı maaşı hala yoksulluk sınırının altında.
ERDOĞAN’DAN DÖNÜN ÇAĞRISI
Akademik özgürlükte en kötü ülkeler listesine giren Türkiye’de Erdoğan bugün sürpriz bir çağrı yaptı.
Tüba ve Tübitak 100. Yıl Bilim Ödülleri Töreninde konuşan Erdoğan, “Akademik ve bilimsel çalışmalarını yurt dışında yapmış bilim insanlarımızın ülkesine dönerek devletinin kalkınma mücadelesine destek vermesi çok önemlidir” dedi.
Akademik Özgürlük Endeksi Raporu: Kuzey Kore’yle aynı gruptayız
📌Erdoğan'dan yurt dışındaki akademisyenlere 'ülkeye dönün' çağrısı:
💬"Akademik ve bilimsel çalışmalarını yurt dışında yapmış bilim insanlarımızın ülkesine dönerek devletinin kalkınma mücadelesine destek vermesi çok önemlidir" pic.twitter.com/hAwkqY4jTD
— BOLD (@BOLDmedya) December 27, 2023