TANER DEMİR I BOLD ANALİZ
“Ben anlamıyorum ki niye hala döviz veya altın alınıyor? Açıkça da söyledik TL bu süreçte değerlenecek diye…” Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nde iş insanlarıyla yaptığı basına kapalı toplantıda kullandı bu sözleri. Seçim sonrası yaşanacak kur şokunun itirafı niteliğindeki bu cümle, vatandaşın Türk Lirası’ndan kaçarak ne kadar doğru yaptığını gösterdi.
MERKEZ BANKASI ARKA KAPIDAN DOLAR SATSA DA DEĞİŞMİYOR
AKP Hükûmeti aynı yanlışları yaparak ekonomik krizi derinleştirmeyi sürdürüyor. Merkez Bankası’na arka kapıdan dolar sattırarak dövize yapılan baskı en geç 1 yıl içinde kur şoku olarak karşımıza çıkıyor. Damat Berat Albayrak döneminde iki yıl boyunca 6 lirada tutulan dolar, 2021 yılında 18 liraya fırlamıştı. Bu süre zarfından Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezervi harcanmıştı. 2022 yılında Nureddin Nebati zamanında uygulanan baskıcı döviz politikasıyla 19 lirada tutulan dolar 28 Mayıs 2023 seçimi sonrası bir haftada 27 liraya fırlamıştı.
SON İKİ YILDA VATANDAŞIN EN FAZLA DÖVİZ ALDIĞI HAFTA: 6 MİLYAR DOLAR
AKP’li bakanlar değişse de senaryo aynı kaldığı için aynı filmi izleyeceğini bilen vatandaşlar, cebindeki parayı Türk Lirası olarak tutmuyor. Millet, yerel seçimler yaklaştıkça dövize olan talebini arttırınca dolar 32 TL, Euro 35 TL seviyesini aştı. Ekonomistlerin hesaplamalarına göre 1-8 Mart haftasında bankacılık sektörünün yabancı para mevduatı 5.9 milyar dolar artarak 207.1 milyar dolara ulaştı. Haftalık bu yükseliş son iki yılın en hızlı döviz mevduatı artışına işaret ediyor. Başka bir ifadeyle cüzdandaki ve bankadaki TL’nin eridiğini bilen vatandaş elinde avucundakiyle bir haftada 6 milyar dolar aldı.
BANKALAR ALTIN VE DÖVİZ SATMIYOR
Kur Korumalı Mevduat ile dolarizasyonu (vatandaşın dolar almasını) frenleyen AKP Hükûmeti, 31 Mart öncesi ortaya çıkan bu tabloya karşı çaresiz. Her zaman olduğu gibi Merkez Bankası ve bankalar üzerinden yasakları devreye sokarak ateşi söndürme derdinde. Bankalar döviz alış ve satışı arasındaki makası 1 TL’ye çıkarttı. Altın hesabı açmak isteyenlere, ‘Bugün git yarın gel’ cevabı veriliyor. Ancak bu çabanın nafile olduğunu daha önce de gören vatandaş, kuyumcu ve döviz bürolarında kuyruk çilesine katlanıyor. Hangi seviyede olursa olsun dolar ve altın alıyor.
MERKEZ BANKASI REZERVLERİ YİNE EKSİ 66.8 MİLYAR DOLARA DÜŞTÜ
“Reailiteye dönüşten başka çaremiz yok” diye göreve gelen Mehmet Şimşek, doları tutmak için 22 milyar doları arka kapıdan sattırdı. Merkez Bankası net döviz pozisyonu eridikçe eridi ve Şimşek’in göreve geldiği Haziran seviyesine geri döndü. Ekonomist İris Cibre X hesabı üzerinden şu bilgiyi verdi: ” – 66.8 Milyar USD. 1 Marttan beri yakılan net 9 MLR USD. 1 Ocaktan beri 22 MLR USD. Nasıl, iyi mi linkler böyle? Devam ediniz, Beterodoks dönem tedbirlere. Kör düğüm olmuş, çözüyorlarmış. Peh…” Yani, Şimşek’in makyajlı ekonomi modelinin boyası çabuk aktı. Hem vatandaş hem Merkez Bankası’nın hali içler acısı.
BAKAN ŞİMŞEK’İN ‘PARA YOK’ AÇIKLAMASI
İhtiyaç ve ticari kredi çekerek altın ve döviz alan vatandaşın önünü kesmek için Merkez Bankası oraya da müdahale etti. Sözlü talimatla bankacılık sektöründen ticari ve ihtiyaç kredi faizlerini yükseltmesi istendi. Merkez Bankası’nın talimatıyla mart ayında yüzde 54 olan ticari kredi faizleri yüzde 60’a kadar çıktı. Reuters’in haberine göre rotatif kredilere bazı bankalar 100 bin lira sınırı getirdi. Ayrıca bankalar kredi kartlarında taksitli nakit avansa son verdi. 12 taksit yerine 3 taksit sınırlaması uygulanmaya başladı.
Bütün bu yasaklar, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in 365 oda ve borsa başkanına “2024 yılında kimse benden bir şey istemek için gelmesin, çünkü para yok. Zorlanacaksınız. Zaten bunu size açık söylüyorum.” uyarısıyla paralel devreye sokuluyor.
ELİNDEKİ 3-4 BİN TL İLE HER AY 100 DOLAR İSTEYEN 10 MİLYON VATANDAŞ
Yani yoksul vatandaşın dolar talebi koskoca Merkez Bankası ile Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yasaklarını yerle bir etti. 31 Mart seçimleri sonrası döviz kurundaki basınç daha büyük patlayacak. “Çünkü her ay elindeki 3-4 bin TL ile döviz bürosuna gidip fiyatına bakmaksızın 100 dolar isteyen 10 milyon kişiyle kimse başa çıkamaz.”